Φυλακισμένα μνήματα

Πριν από δέκα χρόνια ο αείμνηστος αγωνιστής Μάριος Πλωρίτης

Φυλακισμένα μνήματα

ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΩΡΙΤΗΣ

ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, θα τη θυμηθούν όλοι, βέβαια, και θα την τιμήσουν, τη μεθαυριανή μέρα. Αλλά στην Ελλάδα, πόσοι; Κι όμως, εκείνη την 1η Απριλίου 1955 άρχισε ο αγώνας της ΕΟΚΑ για την ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα... Σαράντα τρία, κιόλας, χρόνια από τότε ­ και οι πόνοι και τα αίματα των Κυπρίων, όχι την ένωση δεν έφεραν, αλλά τον τραγικό χωρισμό του νησιού...

ΕΚΕΙΝΟΣ ο μικρός κλειστός περίβολος με τους ψηλούς πέτρινους τοίχους, στο εσωτερικό των Κεντρικών (άλλοτε, αγγλικών) Φυλακών της Λευκωσίας, κλείνει τα σώματα δεκατριών θυσιασμένων παλικαριών ­ σύμβολο, όχι μόνο για την εξεγερμένη κατά της βρετανικής κατοχής Κύπρο, μα και για κάθε λαό, κάθε άνθρωπο, που μάχεται για την ανεξαρτησία του, για την ανθρώπινη υπόστασή του.

Το λιόχαρο προχτεσινό πρωινό έκανε να στραφταλίζουν τα μάταια συρματοπλέγματα και σπασμένα γυαλιά, που είχαν φυτέψει στην κορφή των τοίχων οι άγγλοι δ

εσμοφύλακες του νησιού. Μ' αληθινά σελάγιζαν οι λουλουδόπνιχτοι τάφοι κα

ι οι κάτασπροι σταυροί και οι μικρές φωτογραφίες των παιδιών που απαγχονίστηκαν ή σκοτώθηκαν απ' τους σμπίρους της αυτοκρατορίας, στην τετραετία 1955-1959 του απελευθερωτικού αγώνα.

Ζοφερός, αντίθετα, είναι ο δρόμος ως εκεί: η μακριά σειρά από κελιά των φυλακισμένων... ύστερα, τα κελιά των μελλοθάνατων... τέλος, το δωμάτιο με τις αγχόνες, να κρέμονται πάνω απ' την καταπακτή, που άνοιγε για να κρεμαστούν τα σώματα των καταδίκων. Ολη η «δόξα» μιας κοσμοκράτειρας (και κάθε τυραννίας), που πιστεύει πως θα «διαιωνισθεί», καταπνίγοντας τη φωνή των «απείθαρχων» αιχμαλώτων της.

Εκεί, μέσα στα λουλούδια και τη σιωπή, κείτονται ο Μιχάλης

Καραολής και ο Αντρέας Δημητρίου (οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν, στις 10.5.1956), ο Ιάκωβος Πατάτσος, ο Αντρέας Ζάκος κι ο Χαρίλαος Μιχαήλ (στις 9.8

.1956), ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ο Στέλιος Μαυρομάτης κι ο Αντρέας Παναγίδης (στις 21.9.1956), κι ο νεότερος απ' όλους, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης (στις 14.3.1957). Κι ακόμα, ο Μάρκος Δράκος, που σκοτώθηκε σε ενέδρα (18.1.1957), ο Γρηγόρης Αυξεντίου, που έγινε ολοκαύτωμα στο κρησφύγετό του, ύστερα από πολύωρη μάχη με τους Αγγλους (3.3.1957), ο Στυλιανός Λένας, που πέθανε απ' τα τραύματά του σε μάχη (28.3.1957) και ο Κυριάκος Μάτσης, που σκοτώθηκε κι αυτός στο κρησφύγετό του (19.11.1958).

Οι θυσιασμένοι ήταν 13, αλλά τα μνήματα είναι εννιά: οχτώ απ' αυτούς, τους έθαψαν μαζί οι Αγγλοι (ανά δύο σε κάθε τάφο) για να οικονομήσουν χώρο... ­ με την ελπιδοφόρα προοπτική πως θα είχαν κι άλλην ανθρώπινη λεία, που δεν θα χωρούσε στο μικρό «αλώνι»...

Λεβέντικη στάθηκε, ακόμα και μετά το τέλος, η στάση των «κονκισταδόρων»: έθαβαν τους νεκρούς αμέσως μετά τον απαγχονισμό ή το θάνατό τους, στον περίβολο, απαγορεύοντας στους δικούς τους να παρευρεθούν, έστω κι από μακριά, στο ξόδι. Ακόμα κι ο παπάς έψελνε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω απ' την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου... Μα πώς να κάνουν αλλιώς; Ηταν σίγουροι πως, αν έδιναν τις σορούς στους συγγενείς, η κηδεία των ηρωομαρτύρων θα γινόταν ένας ακόμα μέγας αγερμός οργής και «φιλελεύθερης λαλιάς»...

ΤΟΝ καιρό που άρχισε ο αγώνας της ΕΟΚΑ, ζούσε ακόμα και δρούσε ένας περίπυστος άγγλος πολιτικός, που είχε κάποτε υμνήσει τους ενωτικούς πόθους των Κυπρίων και θα μπορούσε να ήταν ο ευφραδέστερος συνήγορος των υπόδικων αγωνιστών: ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Βέβαια, τη συνηγορία του την είχε διαλαλήσει μισόν αιώνα πριν: όταν, το 1907, υφυπουργός των Αποικιών, είχε επισκεφθεί το νησί:

«Είναι φυσικό ­ είπε ­ ο λαός της Κύπρου, ελληνικής καταγωγής, να θεωρεί την ενσωμάτωσή του με τη μητέρα πατρίδα ως ένα ιδανικό που αξίζει να το επιδιώξει σοβαρά, επίμονα και ενεργητικά... Τα αισθήματα αυτά είναι ένα δείγμα του πατριωτισμού, που, τόσο υπέροχα, χαρακτηρίζει το ελληνικό έθνος»...

Αλλά και πολύ αργότερα, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, περνώντας το 1943 απ' την Κύπρο, δεν παρέλειψε να «συγκινηθεί» για τη συμμετοχή των Κυπρίων στον συμμαχικό αγώνα κατά των άλλων δορυκτητόρων, των νατσιστών:

«Οταν τελειώσει ο πόλεμος, το όνομα της Κύπρου θα περιληφθεί ανάμεσα σ' εκείνα που στάθηκαν άξια, όχι μόνο για τη δική μας, αλλά και για τις μελλούμενες

γενιές»...

Φυσικά, αυτά τα «άξια» και «υπέροχα» όχι μόνο ξεχάστηκαν μετά, αλλά και θεωρήθηκαν έγκλημα εσχάτης προδοσίας απέναντι στη βρετανική κυριαρχία. Κι επιπλέον, το Λονδίνο, εφαρμόζοντας την πάγια πολιτική τού «διαίρει και βασίλευε», φρόντισε να υποκινήσει τους Τουρκοκύπριους κατά των Ελληνοκυπρίων, να χαϊδολογήσει τους πρώτους και να εκφοβίζει τους δεύτερους με την απειλή να «μοιραστεί το νησί ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία». Εριξε, έτσι, τον σπόρο της ελληνοτουρκικής αντιπαλότητας, τον πότισε και τον έθρεψε ­ ώσπου έγινε ο ανθρωποβόρος μανδραγόρας ανάμεσα στις δύο κοινότητες... για να φουντώσει θριαμβικά με την εισβολή του 1974...

Την αποτρόπαιη κι επαίσχυντη «πράσινη γραμμή», που σκίζει τη μεγαλόνησο στα δύο ­ το οδυνηρότερο τραύμα για τους Κυπρίους, που πολλοί τους έγιναν πρόσφυγες στον τόπο τους ­ την πρωτοχάραξε η φαρισαϊκή και διχαστική πολιτική της «πανούργου Αλβιώνος». Αυτής, που ο λόρδος Curzon ­ αντιβασιλιάς των Ινδιών και υπουργός Εξωτερικών, το 1919-1924 ­ την είχε δοξολογήσει έτσι: «Η Μεγάλη Βρετανία είναι, μετά τη Θεία Πρόνοια, η μεγαλύτερη δύναμη του καλού, που μπορεί να υπάρξει στον κόσμο»...

Πόσο ευεργετική Πρόνοια στάθηκε η κραταιή αυτοκρατορία, το δοκίμασαν πάμπολλοι λαοί στα πέρατα του κόσμου. Και την ευποιία της την σκιαγράφησε ένας άλλος Αγγλος, ο ονομαστός συγγραφέας Η. G. Wells, σχολιάζοντας τη βρετανική στάση κατά τη συνθήκη των Βερσαλλιών, του 1920:

«Η Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν ένα από τα κυριότερα εμπόδια για την πραγματοποίηση μιας οργανωμένης παγκόσμιας ειρήνης. Οντας ήδη μια κοινωνία εθνών, ένας σχηματισμός από κράτη που είχε υποδουλώσει, κι από χώρες που τις εκμεταλλευόταν, δεν ήθελε με κανένα τρόπο να υπάρξει έλεγχος των εξοπλισμών της».

Και στην Παγκόσμια Ιστορία του (1928), μιλάει για «εκπρωσισμό (στρατικοποίηση) της νοοτροπίας των άγγλων ηγετών, από τη βικτωριανή εποχή», και οικτίρει τον «εθνικιστικό ιμπεριαλισμό» τους, που «αποτελεί ένα κράμα Μακιαβέλι και Αττίλα».

Τι προφητική η αναφορά στον Ούννο κατακτητή που, για την κτηνωδία του, είχε επονομασθεί «μάστιγα του Θεού» ­ και που θα ξαναδοξαζόταν απ' τους άξιους επιγόνους του, δίνοντας το πολυτιμημένο όνομά του στη «μάστιγα» της εισβολής του 1974!

ΟΤΑΝ αποτινάχθηκε η βρετανική κυριαρχία, οι Κύπριοι διαμόρφωσαν το θυσιαστήριο των φυλακών της Λευκωσίας και τ' ονόμασαν «Φυλακισμένα Μνήματα» ­ προσκύνημα στους ηρωομάρτυρες από δικούς και ξένους.

Ο νεότερος από εκείνους, ο 19χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης είχε γράψει, λίγον καιρό πριν απ' τον απαγχονισμό του, εκφράζοντας κι όλους τους συμμαχητές του:

«Θα πάρω μιαν ανηφοριά,

θα πάρω μονοπάτια,

να βρω τα σκαλοπάτια,

που πάν' στη λευτεριά».

Πλήθος κατακτητές πέρασαν πάνω απ' τη «γλυκείαν χώραν Κύπρον», μέσα στους αιώνες ­ Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Πέρσες, Ρωμαίοι, Αραβες, Φράγκοι, Ενετοί, Τούρκοι, Αγγλοι. Πέρασαν κι έφυγαν, αφήνοντας ερείπια και όλεθρο. Αλλά ποια «μονοπάτια», ποια «σκαλοπάτια» θα βρεθούν για να απολακτισθεί η τωρινή «μάστιγα»;

Το ΒΗΜΑ, 29/03/1998 , Σελ.: B02
Κωδικός άρθρου: B12474B022
ID: 74579

Πηγή: Το Βήμα