Διαβάζοντας Καραγάτση..

Ο Καραγάτσης μας άνοιξε διάπλατα τις πόρτες της ζωής, που όταν διαβάζεις τα κείμενα του νιώθεις πώς βρίσκεσαι σε μία συνεχή ανάβρα που δεν διαφαίνεται πουθενά αφορμή για τη στέρεψή της.

Ήτανε ένας άνθρωπος και ένας συγγραφέας αεικίνητος πληθωρικός. Μία μορφή. Τριάντα χρόνια βασίλεψε αδιαφιλονίκητα στα ελληνικά γράμματα αυτός ο λεβέντης, που τίποτα δεν φοβήθηκε, ούτε από τα όσα γίνονται, ούτε από τα όσα λέγονται, ούτε κι από τα όσα γράφονται. Με την τόλμη και την γενναιότητα όλων όσων έχουν δεχτεί την δωρεά με την βαθιά πίστη στην συμμετοχή του στην δημιουργία. Ήτανε ζωντανός και ανήσυχος, μαχητικός και ασυμβίβαστος, δεν χωρούσε σε "κλίκες" σε "κύκλους" σε "κοινωνίες" και ύποπτες συναλλαγές από αυτές που τόσο ανθούν στα γράμματα μας. Ξέφυγε από την χρυσή μετριότητα, γι αυτό και η κριτική οι λεγόμενοι "κύκλοι" δεν τον αναγνώρισαν όσο πραγματικά του άξιζε. Είναι ο κίνδυνος που διατρέχουν πάντα οι πολύ δυνατοί που δεν κάνουν συμβιβασμούς, που δεν γονατίζουν μπροστά σε κανέναν, γιατί αισθάνονται αληθινά "την αξία της αξίας τους" που της είναι φορείς. Η αναιμία και η υποτονικότητα της σημερινής πεζογραφίας μας, ο εσμός των ανικάνων και εγγυτάτου βεληνεκούς "λογοτεχνών" του καιρού μας το επιβεβαιώνει.

Η δύναμη του έργου του Καραγάτση προκύπτει από μία σπάνια αρετή την σίγουρη και βαθιά γνώση του χώρου όπου κινείται, των καταστάσεων που περιγράφει, των προσώπων που ανασταίνει Τα πάμπολλα, ζωντανά, άλλοτε τραγικά, άλλοτε φρικτά αλλά ποτέ φαιδρά, πρόσωπα μπαινοβγαίνουν στις σελίδες τιθασευμένα από μία εύχρηστη γλώσσα, καθημερινή, αλλά είναι πρόσωπα της τέχνης, δηλαδή πρόσωπα μυθικά. Οι ιστορίες τους ξεπηδούν, βουερό ποτάμι, από την ακούραστα γόνιμη φαντασία του, ξεχύνονται, κατακλυσμός, στις σελίδες των βιβλίων του, φορτωμένες επεισόδια συναρπαστικά, γοητευτικά ευρήματα, γεγονότα που σπρώχνουν λαχανιασμένα το ένα το άλλο. Και από την καρπερή αυτή φαντασία - φαντασία συγγραφέα άλλων καιρών, από εκείνους που έχουν λείψει στην εποχή μας - ξεπηδούν και αυτόνομες ολοζώντανες μορφές, ενός Λιάπκιν, ενός Γιούγκερμαν, ενός Μίχαλου Ρούση, μιας Μαρίνας Ρεΐζη της Νορμανδής στη "Μεγάλη Χίμαιρα", μορφές που μοιάζουν σαν να μην τις συναντά κανείς σε ένα βιβλίο, αλλά να τις γνώρισε, να τις έζησε από κοντά, να μίλησες κάποτε μαζί τους, τόσο πειστικές, ολοκληρωμένες, αυθύπαρκτες καθώς είναι, ξεκομμένες πια από την φαντασία του μυθιστοριογράφου, που τις δημιούργησε.

Ο Καραγάτσης αν αγαπήθηκε από τους αναγνώστες του η κριτική δεν παρέλειψε νατον κακομεταχειριστεί, όσο δεν κακομεταχειρίστηκε κανένα άλλο της γενιάς του. Όλοι οι ωχροί, οι αναιμικοί, οι υποτονικοί - και τέτοιοι υπάρχουν πολλοί στο κόσμο τον γραμμάτων - μίσησαν εκ βάθους ψυχής των Καραγάτση. Οι κολοβές αλεπούδες - που δεν έκοψαν μόνες τους την ουρά τους, αλλά γεννήθηκαν χωρίς ουρά, τον περιφρόνησαν ή μάλλον καμώθηκαν πως τον περιφρόνησαν, ακριβώς για το μεγάλο χάρισμα του, που έτυχε (αδικία!) να το έχει μόνο αυτός. Χαρακτήρισαν "φθηνά" τα βιβλία του. Οι υπήκοοι του Ζντάνοφ και του σοσιαλιστικουρεαλισμού κατέκριναν τα έργα του σαν "πορνογραφικά" με αβαθή φιλοσοφία, προχειρογραμμένα και κάποιοι τα απέρριψαν κιόλας. Ζούσαν ακόμη με "το όπλο παρά πόδα" και ονειρευόντουσαν επαναστάσεις και νταβραντισμένους Σταχανοβιστές. Δεν μπορούσαν να χωρέσουν στο θολωμένο τους μυαλό οι μαρξιστές ήρωες του Καραγάτση, ο βέρος κομμουνιστής Παυλόπουλος, ο δάσκαλος Βλάσης Κορνούτος, ο γιατρός Θανάσης Κούγιας που όχι μόνο δεν είχαν προδώσει άλλα και δεν είχαν ξεχάσει την βαθύτερη αποστολή του ανθρώπου: την ανθρωπιά τους.

Ο Καραγάτσης έγραφε με την καρδιά του, με το νου, με την φαντασία, με τις αισθήσεις του, με όλη την πλούσια ύπαρξή του. Είναι ο συγγραφέας που αναζητά την αλήθεια όσο ωμή, όσο πικρή και απαράδεκτη και αν είναι. Και μας την προβάλλει υποβλητικά και ανεπανάληπτα με την τέχνη του.

Δεν μπορούμε να τελειώσουμε αυτό το "σημείωμα" παρά με τον διαλογισμό της Μαρίνας .."Είναι Έλληνες Τους καταλαβαίνω, αλλά δεν μπορώ να νιώσω αυτό που νιώθω. Τους φοβάμαι..."